Hoe betrek je inwoners op zo’n manier dat je draagvlak creëert? En welke rol speelt online burgerparticipatie daarbij?

De transitievisie warmte presenteert een plan dat buurten en wijken aardgasvrij moet maken en zo de overstap naar een duurzaam warmte-alternatief vastlegt. De warmtevisie ondersteunt de doelstelling vanuit het Klimaatakkoord waarin is vastgesteld dat 20 procent van de wijken in Nederland aardgasvrij moet zijn in 2030.

Het belang van burgerparticipatie bij de warmtetransitie

Intensieve burgerparticipatie is niet weg te denken bij de warmtetransitie. De veranderingen die de warmtetransitie met zich meebrengt, zijn ingrijpend, omdat ze letterlijk achter de voordeur van inwoners plaatsvinden. Daarnaast zien inwoners het resultaat van de transitie straks terug in hun energielevering én -rekening. Om een dusdanig grote verandering daadwerkelijk te kunnen realiseren, moet je als gemeente je inwoners betrekken bij het hele proces en intensief samenwerken als partners. En dit is niet altijd een feestje. Want ook hier geldt voor een bepaalde groep inwoners, net zoals voor andere onderwerpen uit de energietransitie, het volgende: acceptatie is het hoogst haalbare, weerstand het meest waarschijnlijk.

Participatie begint bij communicatie

We kunnen het niet vaak genoeg zeggen: participatie is eigenlijk gewoon hele goede communicatie. En ook de participatie bij de warmtetransitie begint bij het verschaffen van duidelijke, concrete informatie. Er zijn verschillende groepen inwoners en het is belangrijk dat al deze inwoners de voor hen gewenste informatie kunnen vinden. En als ze dat willen, makkelijk mee kunnen denken of doen.

Tip 1

Leg telkens opnieuw uit welke fases de warmtetransitie kent, in welke fase de transitie zich bevindt, wat deze fase voor inwoners betekent en of ze kunnen meedenken.

Sommige inwoners hebben al kant-en-klaar voor ogen hoe zij de warmtetransitie achter hun voordeur willen aanpakken. Een andere, interessante, groep inwoners wil wel aan de slag met de duurzame warmtetransitie, maar is sceptisch. Deze groep weet bijvoorbeeld niet wat alternatieven zijn, wat de veranderingen betekenen voor hun uitgaven of wat het hen oplevert. Dit zijn drempels die weerstand kunnen veroorzaken als hier geen geschikte informatie over wordt gedeeld. De taak voor gemeenten is daarom om inwoners zorgvuldig en actief te informeren rondom de warmtetransitie. En niet pas zodra er veranderingen gaan plaatsvinden, maar al vanaf het begin, zodat burgers worden meegenomen in het hele proces naar 2030 toe.

Platform voor digitale burgerparticipatie als start en hart van je communicatie

Er komen ongetwijfeld veel vragen over de gevolgen voor de inwoners. Met een online platform voor burgerparticipatie bij de warmtetransitie creëer je één centrale plek waar alle belangrijke informatie staat en waar inwoners hun vragen kunnen stellen. En dat moet zeker niet alleen online. Over dit soort onderwerpen wil je met elkaar in gesprek, je wilt elkaar in de ogen kunnen aankijken. Maar je wilt ook iedereen betrekken. Ook de mensen die vanwege gezondheidsklachten misschien niet in het echt kunnen of willen afspreken, ouders die hun kinderen naar voetbal moeten brengen en daarom niet bij een bewonersavond kunnen zijn en de grote groep die zich nog geen mening gevormd heeft. Zij moeten ook de ruimte hebben om informatie te kunnen inzien, om hun mening te kunnen achterlaten, om online hun vraag te kunnen stellen.

Tip 2

Zorg ervoor dat de informatie zowel online als offline beschikbaar is, en dat er mogelijkheid is om vragen te stellen, mee te denken en mee te doen.

Het Mett platform voor digitale participatie is erop gericht om burgers (ook) online te kunnen betrekken in álle fases van het proces. Want online participatie gaat niet alléén om interactie. Een participatieplatform is ook de plek waar je mensen wilt betrekken door hen telkens weer te informeren. Daarom biedt het platform niet alleen verschillende participatie modules om ideeën op te halen, maar minstens zo veel functionaliteiten om te informeren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een tijdlijn om verschillende fases toe te lichten, een documentenpagina, een FAQ pagina, een nieuwspagina voor de terugkoppeling op participatiemomenten of een besloten omgeving om samen te werken.

Draagvlak creëren

Draagvlak creëren bij je inwoners is een must die aan de basis staat van een geslaagde transitie. De warmtetransitie een complex en technisch onderwerp. Dat betekent ook dat samenwerking met inwoners niet vanzelfsprekend is.

Tip 3

Vertaal een technisch onderwerp naar een begrijpelijk verhaal.

Om inwoners (goed) te laten meedenken is het allereerst noodzakelijk dat er sprake is van begrip van het onderwerp. Pas dan weten ze goed welke overwegingen en opties er zijn, en ontvang je als gemeente ook kwalitatief goede inhoudelijke reacties. De uitdaging voor gemeenten is daarom ook om een technisch onderwerp te vertalen naar een begrijpelijk verhaal. Denk hierbij aan het inzichtelijk maken van het proces, de knelpunten en de informatie die voor bewoners noodzakelijk is.

Tip 4

Luister naar de input van inwoners.

Het creëren van draagvlak wordt niet puur gerealiseerd door goed informeren en misschien zelfs nog wel meer door te luisteren. In de praktijk wordt zichtbaar dat het top-down aanvliegen van de warmtetransitie niet altijd even goed werkt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het presenteren van een warmte-oplossing als oplossing, zonder overleg met de inwoners. Elke gemeente kent betrokken bewoners(groepen) die willen meedenken over plannen van de wijk, zo ook bij warmte-alternatieven. Zorg er als gemeente voor dat je luistert. Bied inwoners de mogelijkheid om hun eigen ideeën te delen. Maak ook transparant naar andere inwoners toe dat je als gemeente luistert en laat zien wat er wordt gedaan met de input van deze inwoners.

Tip 5

Zet de succesvolle bewonersinitiatieven in de etalage als inspiratie voor anderen. Maak ambassadeurs van de bedenkers van deze initiatieven, zodat anderen hen vragen kunnen stellen.

Stimuleer en ondersteun bewonersinitiatieven, bijvoorbeeld door deze te tonen op een online platform. Door een bepaalde groep inwoners rechten te geven om ideeën toe te voegen in Mett, functioneert het platform als podium voor inwonersinitiatieven. Op het platform kunnen bewoners elkaar vinden, komen initiatieven samen en kunnen bewoners elkaar oproepen om online mee te denken over hun initiatief.

Inwoners een bepaalde autonomie geven bij dit thema kan een boost veroorzaken in het vertrouwen vanuit van een bepaalde wijk. Als gemeente creëer je de kaders waar inwoners vervolgens invulling aan kunnen en mogen geven. Uiteindelijk zijn bewonersinitiatieven van mede-inwoners die (deels) uitgevoerd of gefaciliteerd worden een geschikte manier om vertrouwen van inwoners te verkrijgen en zo draagvlak te creëren voor de warmtetransitie. Daarnaast zullen er voor de warmtetransitie aanpassingen moeten worden doorgevoerd waarvoor veel contact met bewoners nodig is. Denk aan aanpassingen aan energie-installaties en woningisolaties. Het helpt daarbij enorm als je de steun hebt vanuit zulke betrokken bewoners, omdat zij kunnen helpen bij de communicatie rondom deze aanpassingen.

Tip 6

Geef inwoners en collectieven inzicht in de keuzes rondom de warmtetransitie, bijvoorbeeld met online rekentools

Eén van onze partners, The Imagineers, ontwikkelt momenteel de BuurtWarmteWijzer: een participatie-aanpak met geïntegreerde rekentool. Met de tool komen gemeenten, collectieven en bewoners sneller tot onderbouwde keuzes voor aardgasvrije warmte-oplossingen. Gebruikers delen hun eigen drijfveren en werkelijke gegevens (zoals energieverbruik en energielabel) en komen zo tot een persoonlijk advies op adresniveau of een advies voor de buurt. Wil je over op de hoogte blijven van deze tool, laat dan je e-mailadres achter via de website van de BuurtWarmteWijzer. Zodra deze methode klaar is, kunnen we ondersteunen in slimme connecties tussen de BuurtWarmteWijzer en jouw Mett platform.

De warmtetransitie, samen met Mett

Vanuit Mett zetten we onze ervaring graag in om de online burgerparticipatie bij de warmtevisie in jouw gemeente tot een succes te maken. Meer weten? Neem contact op voor een demo-gesprek met één van onze adviseurs.